ಗುರುಪುರ ಶ್ರೀ ಜಂಗಮ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮಠ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ, ಒಂದು ಸಾವಿರ ವರುಷಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಇತಿಹಾಸವಿದೆ.

ಗುರುಗಳ ಪುರ

ಮಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಮೂಡಬಿದಿರೆಗೆ ಹೋಗುವ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ,ಮಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಹದಿನಾರು ಕಿಲೋ ಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿ, ಫಲ್ಘುಣಿ ನದಿಯ ತೀರದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸುಂದರ ಊರು ಗುರುಪುರ.ಈ ಗುರುಪುರದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಜಂಗಮ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮಠವಿದೆ. ಶ್ರೀಜಂಗಮ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮಠದ ಆಧೀನದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನವಿದೆ.ಈಗ ಶ್ರೀ ಶ್ರೀ ಶ್ರೀ ರುದ್ರಮುನಿ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳು ಶ್ರೀ ಜಂಗಮ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮಠ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅನಾದಿ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಶ್ರೀ ಜಂಗಮ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮಠದಲ್ಲಿ ಗುರುಗಳ ವಾಸ್ತವ್ಯ ಇದ್ದುದರಿಂದ ನಮ್ಮ ಊರಿಗೆ,ಗುರುಗಳ ಪುರ ,ಗುರುಪುರ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ.

ಕ್ರಿ.ಶ. 1190ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆ

ಕ್ರಿ ಶ 1190 ರಲ್ಲಿ ಬಾದಾಮಿಯ ಜಾಲುಕ್ಯರ ಆರನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ,ಶ್ರೀ ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ ಶಿವಯೋಗಿಗಳು ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದಿಂದ ಬಂದು ಗುರುಪುರದಲ್ಲಿ ಈ ಶ್ರೀ ಜಂಗಮ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮಠ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಮಾತಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಶ್ರೀ ಜಂಗಮ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮಠ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ತಾನದ ವಾಸ್ತು, ಪೌಳಿ ಗೋಡೆ ಮತ್ತು ಮರದ ಕೆತ್ತನೆ, ಬಾದಾಮಿಯ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲದ ವಾಸ್ತುವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿಂದ ಒಂದೂವರೆ ಕಿಲೋ ಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಶ್ರೀ ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ ಶಿವ ಯೋಗಿಗಳ ಗದ್ದುಗೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ,ಗುರುಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಜೋಳದ ರೊಟ್ಟಿ, ಮತ್ತು ಪುಂಡಿ ಪಲ್ಯವನ್ನು ನೈವೇದ್ಯ (ಎಡೆ)ವಾಗಿ ಅರ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಮೈಸೂರು ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಸಂಪ್ರದಾಯದಂತೆ ಜೋಳದ ರೊಟ್ಟಿಯ ಬದಲಾಗಿ ಅಕ್ಕಿಯ ರೊಟ್ಟಿಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೈವೇದ್ಯಕ್ಕೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ರಾಜಮನೆತನದ ಆಶ್ರಯ

ಕೆಳದಿಯ ಶೈವ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ರಾಜಮನೆತನದ ಆಳ್ವಿಕೆಗಾರರಾಗಿದ್ದ ಶಿವಪ್ಪ ನಾಯಕ,ಚೆನ್ನಮ್ಮ ಮತ್ತು ಇಮ್ಮಡಿ ಸೋಮಶೇಖರನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಇವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಕರಾವಳಿ ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ಕಾಸರಗೋಡ್ ವರೆಗೂ ಹಬ್ಬಿತ್ತು. ಕೆಳದಿಯಿಂದ ಹೊರಡುತ್ತಿದ್ದ ವೀರಶೈವ ಲಿಂಗಾಯತ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ಸೌಕರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ, ಈ ರಾಜರು ಅವರ ವ್ಯಾಪಾರದ ಹಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಠ ಮಂದಿರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಧರ್ಮವು ನೆಲೆಗೊಂಡರೆ ತಮ್ಮ ಆಡಳಿತವು ಸುಲಲಿತವಾಗುವುದು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಕೂಡಾ ಕೆಳದಿ ಸಂಸ್ಥಾನವು ಇಂತಹ ಮಠಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿತ್ತು.
ಕೆಳದಿಯ ಚೆನ್ನಮ್ಮ ರಾಣಿ, ಕರಾವಳಿಯ ಕಡೆ ಬಂದಾಗ, ಗುರುಪುರದ ಜಂಗಮ ಮಠದ ಎದುರಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವ್ಯ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಗುರುಪುರ ಶ್ರೀ ಜಂಗಮ ಮಠದ ವಾಸ್ತುವೂ ಅಂದಿನ ಅರಮನೆಗಳ ರೂಪುರೇಶೆಗಳನ್ನು ಹೋಲುತ್ತಿದೆ.

ಉಪದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯಗಳು

ಈ ಮಠಗಳು ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ದಾಸೋಹದ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಈ ಮಠಗಳ ಗುರುಗಳು ,ಊರ ಜನರಿಗೆ ಆಭಯವನ್ನೂ ,ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನೂ,ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ ಮೊದಲಾದ ಸದಾಚಾರಗಳನ್ನೂ ಬೋಧಿಸುತ್ತಾ, ಊರ ಜನರಲ್ಲಿ ಗುರುವೇ ದೇವರು ಎಂಬ ಭಾವವನ್ನು ಸೃಜಿಸಿದ್ದರು. ಸಹಬಾಳ್ವೆಗೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿದ್ದರು.

ಶ್ರೀ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರನ ವಿಶಿಷ್ಟ ಆರಾಧ್ಯ ವಿಗ್ರಹ

ಗುರುಪುರ ಶ್ರೀ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ತಾನದ ಆರಾಧ್ಯ ಮೂರ್ತಿ ಶ್ರೀ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರನ ವಿಗ್ರಹವು ಬಲು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದುದು. ಹೆಚ್ಚಿನ‌ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಲಿಂಗ ರೂಪಿನಲ್ಲಿರುವ ಶಿವನು, ಇಲ್ಲಿ ನಿಂತ ನಿಲುವಿನಲ್ಲಿ, ನಾಲ್ಕು‌ ಕೈಗಳಿಂದ ಶೋಭಿಸುವ ಮನೋಹರ ಮೂರ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ.ಮೇಲಿನ ಬಲದ ಕೈ ತ್ರಿಶೂಲ ಪಾಣಿಯಾದರೆ ಎಡ ಕೈ ಮೃಗಪಾಣಿಯಾಗಿದೆ. ಅಂದರೆ ಶಿವನು ಜಿಂಕೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ.ಕೆಳಗಿನ ಬಲದ ಕೈ ಜಪಮಣಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ವರದ ಹಸ್ತವಾದರೆ ಎಡದ ಕೈ ಅಭಯ ಹಸ್ತವಾಗಿದೆ.
ಈ ಶ್ರೀ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರನು ನಮ್ಮ ಜನ್ಮ ಜನ್ಮಾಂತರದ ಪಾಪಗಳೆಂಬ ವಿಷವನ್ನು ತಾನುಂಡು,ನಮಗೆ ಸುಖ ಶಾಂತಿ ನೆಮ್ಮದಿ ಮತ್ತು ಸಾಯುಜ್ಯ ಎಂಬ ಅಮೃತವನ್ನು ಕರುಣಿಸಬಲ್ಲ ಅಮೃತೇಶ್ವರನಾಗಿದ್ದಾನೆ.

ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಪರಿವಾರ ದೈವಗಳು

ಕರೆದು ಎಚ್ಚರಿಸುವ ಕರ್ಲುಟ್ಟಿ ಎಂಬ ಅಭಿದಾನವುಳ್ಳ ಕರ್ಲುಟ್ಟಿ , ತನ್ನ ಪರಿವಾರ ದೈವಗಳ ಜತೆ ಇಲ್ಲಿ ಸನ್ನಿಧಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಳೆ.ಗುಳಿಗನ ಕಾರಣೀಕವೂ ಇಲ್ಲಿ ಜನಜನಿತವಾಗಿದೆ.ಮಠದ ಮುಂದುಗಡೆ ದಾರಿಯ ಇಕ್ಕೆಲಗಳಲ್ಲಿ ಕರ್ಲುಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ಮಹಮ್ಮಾಯಿಯವರ ಸಾನಿಧ್ಯವಿದೆ. ಮಠದ ಒಳಗಡೆ ಚೌಡಮ್ಮನ ಸಾನಿಧ್ಯವಿದೆ.

ಮಹಾಗುರುಗಳ ಸಾನಿಧ್ಯ

ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತಲೂ ವಿಶೇಷ ವೆಂದರೆ ಶ್ರೀ ಜಂಗಮ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮಠವು ,ಗುರುಗಳ ಅಪೂರ್ವ ಸಾನಿಧ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಓರ್ವ ಗುರುಮಾತೆಯದೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ಹದಿಮೂರು ಗುರುಗಳ ಗದ್ದುಗೆ ಇಲ್ಲಿವೆ. ಮಠದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರಾದ ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ ಶಿವಯೋಗಿಗಳ ಗದ್ದುಗೆ, ಇಲ್ಲಿಗೆ ಒಂದೂವರೆ ಕಿಲೋ ಮೀಟರ್ ದೂರದ ಚಿಲಿಂಬಿ ಕೋಡಿಯಲ್ಲಿದೆ.ಇಲ್ಲಿಯ ಆರು ಗುರುಗಳ ಗದ್ದುಗೆ ವಿರಾಜಪೇಟೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಹೀಗೆ ಇಪ್ಪತ್ತು ಮಂದಿ ಗುರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ, ಮಹಾಗುರು ಸಾನಿಧ್ಯ ಗುರುಪುರ ಶ್ರೀ ಜಂಗಮ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮಠ.

ವಾರ್ಷಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು

ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರಾವಣ ಮಾಸದ ಪ್ರತಿ ಸೋಮವಾರ ನಡೆಯವ ಎಲೆ‌ಪೂಜೆ, ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ತಾಂಬೂಲ ಪೂಜೆಯ ಅನುಕರಣೆ. ದೀಪಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ,ತುಳುನಾಡಿನ ಶಿಷ್ಟಾಚಾರದಂತೆ ಬಲೀಂದ್ರ ಪೂಜೆ ಇಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.ಕಾರ್ತಿಕಮಾಸದಲ್ಲಿ ಬಲು ವೈಭವದ ದೀಪೋತ್ಸವ ಜರಗುತ್ತದೆ. ಶಿವರಾತ್ರಿಯನ್ನು ಕೂಡಾ ಇಲ್ಲಿ ವೈಭವದಿಂದ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ದೀಪೋತ್ಸವ ಮತ್ತು ಶಿವರಾತ್ರಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ರಥಾರೂಢನಾಗುತ್ತಾನೆ